Forcimi i Lekut: Shkaqet, Pasojat dhe Perspektiva

01-09-2025

Në vitet e fundit, leku shqiptar është shfaqur si një nga monedhat më të forta në rajon. Nga viti 2016 deri në fund të vitit 2024, ai është forcuar me afro 40% ndaj euros dhe mbi 30% ndaj dollarit.

Ky zhvillim është i pazakontë për një ekonomi në zhvillim si Shqipëria dhe ka gjeneruar diskutime të gjera midis ekonomistëve, investitorëve dhe institucioneve financiare ndërkombëtare.

1) Ecuria e kursit të këmbimit

Euro ka rënë nga 142.6 lekë në vitin 2016 në më pak se 100 lekë në vitin 2024, një nivel historikisht i ulët. Dollari amerikan ka ndjekur të njëjtën tendencë, duke rënë nga rreth 126 lekë në 2016 në rreth 84 lekë në vitin 2024. Këto shifra e kanë bërë lekun një monedhë dukshëm më të fuqishme, duke ndikuar në mënyrë të drejtpërdrejtë mbi çmimet e importeve, bilancin tregtar dhe konkurrueshmërinë e eksporteve shqiptare.

2) Shkaqet e forcimit të lekut

• Flukset valutore nga diaspora dhe turizmi: Remitancat kanë arritur nivele rekord prej rreth 1 miliard euro në vit, ndërkohë që mbi 11 milion turistë vizituan Shqipërinë në 2024, duke gjeneruar hyrje masive të valutës së huaj.

• Ndërhyrjet e Bankës së Shqipërisë: Institucioni ka blerë sasi të konsiderueshme eurosh për të stabilizuar tregun, duke synuar të shmangë luhatjet e forta dhe pasojat negative për eksportuesit.

• Struktura e ekonomisë: Një pjesë e madhe e ekonomisë shqiptare është e orientuar drejt shërbimeve (turizëm, ndërtim, pasuri të paluajtshme), të cilat tërheqin kapital dhe valutë, duke ushtruar presion mbi kursin e këmbimit.

• Stabiliteti makroekonomik: Inflacioni i ulët krahasuar me rajonin dhe rritja ekonomike mbi mesataren e Ballkanit e kanë bërë Shqipërinë më tërheqëse për kapitalin.

3) Pasojat në ekonomi - Forcimi i lekut ka efekte të dyanshme në ekonomi

• Pozitive për konsumatorët: Produktet e importuara bëhen më të lira, duke lehtësuar presionin mbi buxhetet familjare dhe duke ndihmuar në kontrollin e inflacionit.

• Negative për eksportuesit: Eksportuesit shqiptarë marrin më pak lekë për çdo euro të fituar, çka u ul fitimet dhe dëmton konkurrueshmërinë në tregjet ndërkombëtare.

• Sfidë për buxhetin e shtetit: Të ardhurat fiskale nga taksat mbi fitimet e bizneseve eksportuese rrezikojnë të reduktohen, ndërkohë që rritet varësia nga importet.

• Efekt në pasuritë e paluajtshme: Flukset e larta valutore kanë ndikuar edhe në mbajtjen lart të çmimeve të banesave dhe tokës, duke rritur kostot e jetesës.

4) Avantazhet dhe disavantazhet e forcimit të lekut

Avantazhe

Produkte të importuara më të lira; inflacion më i ulët

Fuqizim i lekut ndaj krizave të jashtme

Stabilitet monetar dhe besim i lartë i konsumatorit

Disavantazhe

Eksportet humbasin konkurrueshmërinë

Rrezik i mbivlerësimit dhe disbalancë tregtare

Presion mbi prodhuesit vendas dhe bujqësinë

5) Perspektiva për të ardhmen

Në vitin 2025 dhe më tej, pritet një normalizim gradual i kursit të këmbimit, sidomos nëse remitancat dhe turizmi nuk ruajnë ritmet rekord të vitit 2024. Banka e Shqipërisë pritet të vazhdojë politikat e saj ndërhyrëse për të zbutur luhatjet dhe për të mbrojtur konkurrueshmërinë e eksporteve.

Në planin afatmesëm, zhvillimet në ekonominë evropiane dhe integrimi i mëtejshëm i Shqipërisë me BE do të jenë faktorë kyç që do të përcaktojnë ecurinë e lekut. Nëse flukset valutore mbeten të forta, leku mund të qëndrojë i fuqishëm, por kjo do të kërkojë politika shtesë për të mbështetur prodhuesit vendas dhe eksportuesit.